Perzisch tapijt

Het Perzisch tapijt is een unieke kunstvorm die zijn oorsprong vindt in het oude Perzië (het huidige Iran). Al 2500 jaar geleden werd de kunst van het tapijtweven in die regio bedreven, getuige het Pazyryk-tapijt uit 500 voor christus. Sinds die tijd heeft de kunst een grote ontwikkeling doorgemaakt, waarin eigenlijk één element constant is gebleven; een echt Perzisch tapijt is handgemaakt. Het Perzisch tapijt is eeuwenlang wereldwijd een exclusief en geliefd ornament geweest, dat met name door koningen en sultans als teken van status werd gezien. De laatste jaren hebben machinaal gemaakte replica’s de markt echter onder druk gezet, wat tot gevolg heeft dat een echt Perzisch tapijt lang niet meer zo waardevol is als het eens was.

Materialen

Een Perzisch tapijt kan uit verschillende materialen bestaan, maar bestaat in de meeste gevallen uit een combinatie van wol, zijde en katoen.

• Wol is afkomstig van schapen, geiten en kamelen. Schaapswol is zoals verwacht het meest gebruikt, terwijl kamelenwol enkel gebruikt wordt door nomaden.
• Katoen is afkomstig van de katoenplant en wordt vaak gebruikt als basis voor het taptijt (de zogenaamde ‘ketting’ en ‘inslag’). Een goedkoop kleed kan voor een groot deel uit katoen bestaan.
• Zijde is relatief duur en wordt vooral gebruik bij de kostbare fijngeknoopte tapijten. Zijde wordt gebruikt om details te benadrukken, maar kan vanwege zijn sterkte ook gebruikt worden als basis van het tapijt. Dergelijke tapijten zijn vanwege de grote hoeveelheid handwerk en de prijs van de grondstof erg duur.

Productie

Hoewel moderne tapijten vaak machinaal gemaakt worden, worden échte Perzische tapijten al eeuwenlang met de hand gemaakt. Meestal wordt wel gebruik gemaakt van een weefgetouw om de zogenaamde kettingdraden te spinnen. Hoe meer kettingdraden een tapijt heeft, hoe fijner de uiteindelijke structuur. Tussen deze draden in worden de zogenaamde inslagdraden geweven. Na iedere inslagdraad worden vervolgens handmatig de knopen gelegd. Bij het leggen van een knoop, worden twee kettingdraden als het ware aan elkaar geknoopt. De knoop wordt vervolgens afgeknipt, waarbij de uiteinden de zogenaamde ‘pool’ (de opstaande haartjes) van het tapijt vormen. Hoe fijner de structuur van het tapijt (hoe meer kettingdraden), hoe meer knopen er nodig zijn.

Soorten tapijten

Er zijn drie soorten Perzische tapijten, het nomadentapijt, het boerentapijt en het ateliertapijt. Deze soorten verschillen in grondstof, motief en opbouw:

• Nomandentapijt: een nomadentapijt wordt vervaardigd door rondtrekkende stammen. Zij maken veelal gebruik van schapenwol, maar beschikken als één van de weinigen ook over kamelenwol. Een nomadentapijt is relatief grof van structuur en is opgebouwd uit eenvoudige patronen. Eventuele afbeeldingen zijn vaak grof en geven alledaagse objecten als bloemen en platen weer.
• Boerentapijt: een boerentapijt wordt vervaardigd door dorpelingen en mensen uit het platteland. Omdat in deze regio’s vaak katoen wordt verbouwd, zien we in boerentapijten veel katoen terug. Boerentapijten worden vaak in nabijgelegen steden verhandeld en worden naar deze handelsstad vernoemd. Het is vaak erg lastig de precieze oorsprong van een dergelijk tapijt te traceren.
• Ateliertapijten: ateliertapijten zijn de meest exclusieve tapijten, waarin vaak gebruik gemaakt wordt van zijde. Deze tapijten zijn vaak erg fijn van structuur en zijn qua ontwerp en motief vaak de mooiste van de drie soorten. Ateliertapijten zijn vanwege de grote hoeveelheid handwerk en de kwalitatief goede grondstoffen relatief duur.